Słowo medytacja pochodzi od łacińskiego meditatio (w językach zachodnich, bo na Wschodzie używa się zazwyczaj dhjana), co oznacza "rozważanie, zagłębianie się w myślach".

W praktyce jednak medytacja może się zaczynać od ćwiczeń w rozważaniu i koncentracji (doskonaleniu funkcji umysłowych - mentalnych), ale po jakimś czasie staje doświadczaniem własnej duchowości (sfera duchowa jest kolejnym poziomem świadomości: ciało-emocje-umysł-duch).

Medytacja zasadniczo nie należy do jakiegoś jednego systemu religijnego i sama w sobie nie wymaga przyjęcia jakiejś jednej wiary i religii. Dobrym zdefiniowaniem byłoby powiedzenie, że medytacja dotyka sedna i esencji wszystkich religii, gdyż wszystkie dojrzalsze religie mają na celu zainspirowanie człowieka do odkrycia swojego wymiaru duchowego.

W praktyce medytacje spotyka się zarówno w religiach Wschodu, jak i u mistyków chrześcijańskich (medytacja chrześcijańska) oraz jako skuteczną metodę w psychoterapii. Praktykuje się ją zarówno w celach zdrowotnych, w celach psychoterapeutycznych, jak i w celach bardziej duchowych - np. w celu osiągnięcia oświecenia, zespolenia z Absolutem/Bogiem, w celu przezwyciężenia lęku przed śmiercią, czy wreszcie w celu rozwinięcia mistrzostwa w jakiejś sztuce.

Ponieważ medytacja rozwija coraz większą kontrolę nad własnym umysłem (jest ona niejako duchowym mięśniem, za pomocą którego zarządzamy swoim umysłem, a także emocjami i zdarza się, że również ciałem), często praktykuje się ją obok jakiejś innej sztuki, aby posiąść w niej doskonałość - np. w sztukach walki, w sztuce kaligrafii itd. Wynika to z tego, że podczas medytacji doświadcza się faktycznego zapanowania nad swoim umysłem i przekroczenia jego ograniczeń - odkrywamy, że sfera duchowa faktycznie odgórnie zarządza zarówno umysłem i myśleniem, jak i emocjami oraz ciałem. Jednak nie jest to zarządzanie typowe dla indywidualnego poziomu ego, ale raczej oparte na poczuciu uniwersalnej harmonii.

medytacja - harmonia, spokój

Podstawową techniką medytacji jest doświadczanie pełnej obecności - uwaga skierowana jest na tego, który doświadcza - kim jest ten, który doświadcza wszystkiego?
Zazwyczaj, co zrozumiałe, bardzo wiele spraw jest dla nas ważne, ale istotne jest pytanie "kim jest ten, dla kogo te wszystkie sprawy są ważne?"
W stanie medytacji doświadcza się jakiegoś jądra siebie (swojej świadomości), sedna naszej obecności, najgłębszej istoty naszej tożsamości.
Niektórzy porównują to do lustra, bo lustro odbija obrazy, ale nimi nie jest - jego najbardziej podstawową cechą jest zdolność odbijania obrazów. Podobnie my - możemy myśleć o wielu sprawach i doświadczać wielu sytuacji oraz emocji, ale w istocie jesteśmy tym, który potrafi doświadczać czegoś i myśleć o czymś - nie jesteśmy jedynie treściami doświadczeń i myśli. Jesteśmy pełnią obecności, w której pojawiają się nasze doświadczenia.
Właśnie uświadomieniu sobie tego faktu służy m.in. proces medytacji.

Wcześniej identyfikujemy się z treścią naszych myśli. Myślimy np. "jestem beznadziejny" i wydaje się nam to czymś bardzo obiektywnym i rzeczywistym.
Potem odkrywamy, że jesteśmy tym, który myśli "jestem beznadziejny". Równie dobrze możemy zacząć myśleć "jestem wspaniały" lub na chwilę przestać myśleć i jedynie być obecnym.
Dzięki medytacji znika konieczność ciągłego jałowego "przerabiania czegoś w myślach", przypadkowego i chaotycznego myślenia. Wcześniej nasz umysł po prostu nie potrafił się zatrzymać - dzięki medytacji - włączamy i wyłączamy go wtedy, kiedy chcemy.

Odkrywamy, że nie jesteśmy umysłem - jesteśmy tym, kto posiada umysł, tym kto wytwarza daną myśl.

Inaczej mówiąc - medytacja jest pełniejszym doświadczaniem siebie. Nie są w niej ważne dogmaty, czy fundamenty teoretyczne. Niezależnie jak nazywasz swój stan pełniejszej obecności - ma to wartość.

Możemy powiedzieć o dwóch podstawowych typach medytacji:

Medytacja koncentracji
Medytacja uważności

Chociaż medytacja uważności (kiedy doświadczamy coraz pełniej swojego stanu obecności) jest sednem i jakby podsumowaniem medytacji, to jednak zazwyczaj potrzebujemy pewnego treningu w medytacji koncentracji, aby móc swobodnie uprawiać medytację uważności. Wynika to z faktu, że medytacja koncentracji doskonali nasz poziom mentalny (umysł), podczas gdy medytacja uważności pracuje z poziomem wyższym - ze sferą duchową - doświadcza się w niej pełni obecności, świetlistości i przestrzeni ducha.

Tak np. w jodze indyjskiej (joga - indyjski system wewnętrznego doskonalenia się) etapem przygotowującym jest zarówno hatha-joga, jak i technika koncentracji, którą jest dharana (przykucie uwagi). Samadhi (siódmy etap w radża-jodze) w systemie jogi jest analogią do medytacji uważności.

Niektóre szkoły takie, jak np. zen rozpoczynają od razu od medytacji uważności i potem w trakcie praktyki doskonalą zdolność koncentracji. Wynika to z faktu, że tak na prawdę wszyscy posiadamy potencjalnie wrodzoną nam sferę duchową i u różnych osób może się to doświadczenie pojawić w rożnym czasie.
Tak np. lider szkoły zen - Szósty Patriarcha Hiu Neng, doświadczył pełni obecności po usłyszeniu jednego zdania ze świętego pisma buddyjskiego, które recytował pewien mnich. Wcześniej Hui Neng nie praktykował technik medytacji, ani nie studiował żadnej teorii na ten temat (był bowiem analfabetą). Z czasem naturalnie doskonalił się on w technikach medytacyjnych.
(zob. także: medytacja, duchowość, religia )

1. Medytacja koncentracji
Dla medytacji koncentracji charakterystyczne jest to, że podczas jej uprawiania mocno skupiamy się na celu - na tym, że chcemy osiągnąć jakiś rezultat, którym jest doskonałość i doskonalenie się.

2. Medytacja uważności
Jednak dla medytacji uważności bardziej charakterystycznym objawem i doświadczeniem, jest doświadczanie pełni naturalności, bowiem rozwój sfery Ducha dokonuje się poprzez rozluźnianie napięć mentalnych. Zatem, chociaż osiągamy wtedy coraz większą doskonałość, nie lgniemy do myśli, że chcemy ją osiągać i dzięki temu możemy się coraz pełniej rozwijać. Rozwój następuje tu poprzez bycie nie rozproszonym (ale przekroczony zostaje wysiłek z poziomu mentalnego).

Ad1.Chęć doskonalenia się jest bardziej typowa dla medytacji koncentracji (faza mentalnego doskonalenia się).
Ad2. W etapie medytacji uważności - po prostu otwieramy się na duchowość i pozwalamy, aby ona nas prowadziła. Przypomina to nieco chrześcijańską naukę o łasce z tym, że to doświadczenie wykracza poza wszelkie koncepcje
W medytacji uważności powinniśmy zintegrować ze stanem obecności wszystkie pozostałe poziomy - nasz umysł, nasze emocje oraz nasze ciało. Całe nasze życie powinno stać się niczym ciągła medytacja uważności. (medytacja i zdrowie - seremet.org )

medytacja - koncentracja na zachodzie slonca

Medytacja - techniki

Rozumienie, że sednem jest medytacja uważności i pełnia obecności, nie wyklucza stosowania technik wspierających opartych bardziej na koncentracji.
Mogą to być np.:

praca z ciałem - typu asany, tai chi i qi gong, taniec (ale także uprawianie w stanie relaksu joggingu, pływania, czy ćwiczeń z ciężarkami itp.)
skupienie się na oddechu (po prostu śledzenie lub liczenie oddechów, albo: pranajamy, oddychanie w tai chi i qi gong, czy też taoistyczna joga oddechowa itp.)
skupienie się na modlitwie, utrzymywanie koncentracji poprzez mantrę (skupienie się na recytacji mantry)
inne techniki mentalne - np. koncentracja mentalna na wybranej części ciała, ćwiczenia wpatrywania się w punkt (trataka), czy np. skupienie się na dobiegających do nas dźwiękach
skupienie się na wizualizowanym obrazie
skupienie się na sztuce i aktywności artystycznej
inne metody

Medytacja - bhp

Medytacja jest metodą bezpieczną, choć z ilością technik koncentracji nie należy na początku przesadzać - powinniśmy nie przetrenowywać umysłu, podobnie jak nie zaleca się przetrenowania ciała w sporcie. W przypadku poważniejszych zaburzeń psychicznych (schizofrenia, cyklofrenia, obsesyjne zaburzenia osobowości), bardziej wskazana może być wcześniejsza psychoterapia.
Chodzi o to, że medytacja ma być zapanowaniem nad swoim umysłem, a następnie przekroczeniem go (m.in. wyciszenie umysłu)
- osoby o wspomnianych zaburzeniach mogą zaś nadmiernie ulegać swoim aktywnościom mentalnym (np. traktować zaburzenia umysłowe jako wizje pochodzenia boskiego), nie umiejąc przekroczyć ich i zdystansować się do nich. Pomocne może być w takim przypadku przejście treningu psychoterapii i nauczenia się medytacji wyciszającej.
Medytacja ma przecież oczyścić poziom mentalny, a przy okazji także emocjonalny i duchowy, by bardziej wyraźnie pojawił się poziom duchowy. Jeżeli ktoś - z powodu zaburzeń osobowości - jeszcze bardziej zakłóca i zanieczyszcza poziom mentalny, to tego typu postępowanie (błędnie nazywane medytacją) raczej nie poprawia jego samopoczucia i ogólnej kondycji.

Są to nieliczne ekstremalne przypadki, gdy nie zaleca się zbytniego wchodzenia w odmienne stany świadomości (ponieważ osoba zamiast wchodzić w świadomość duchową, rozwija zakłócenia sfery mentalnej). Zdarza się jednak, że jakiś mistrz (osoba wysoko zaawansowana w medytacji) jest w stanie pozytywnie wpłynąć na człowieka o poważnym schorzeniu psychicznym i nauczyć go metod, którymi sobie pomoże.

W światowych badaniach nad medytacją stwierdzono szereg jej dobroczynnych skutków.

Stwierdzono m.in., że medytacja:

zwiększa poczucie harmonii umysłu, akceptację i pewność siebie, zwiększa łatwość bycia "tu i teraz", zmniejsza podatność na stres, obniża poziom lęku, zwiększa empatię i spontaniczność, zwiększa niezależność od narkotyków i innych środków uzależniających.

Ponadto pomaga przy wielu dolegliwościach psychosomatycznych, takich jak:

nadciśnienie, arytmia serca, migrena, bezsenność, niepokój i napięcie wewnętrzne, chroniczny ból, bezpłodność nieznanego pochodzenia itp.

Interesujące są także coraz bardziej popularne na świecie badania i eksperymenty nad wartościami terapeutycznymi i resocjalizującymi medytacji przeprowadzane na więźniach w niektórych więzieniach. Okazuje się, że zazwyczaj zastosowanie medytacji w więzieniach dawało wyraźnie zauważalne efekty objawiające się polepszeniem kontaktów więźnia z personelem oraz zmniejszenia poziomu agresji i napięcia wewnętrznego u więźniów.

powrót do góry strony

Medytacja - Trening Autogenny Schultza