Terapeutyczne działanie relaksu

Relaksacja, medytacja i terapia

Relaksacja jest zarówno techniką terapeutyczną, jak i może być potraktowana jako metoda wprowadzająca w stan relaksacji. Ponieważ istnieją różne techniki relaksacyjne i medytacyjne, zatem niekiedy trudno jest zdefiniować co jest relaksacją, a co jest już medytacją. 

Patrząc jednak na temat klasycznie, można by powiedzieć, że relaksacja jest częścią medytacji - jest jej niezbędnym składnikiem. Tzn. by uprawiać medytację powinniśmy być zrelaksowani. 
Relaksacja oznacza tu uwolnienie się od nadmiaru napięć fizycznych i emocjonalnych. 

Relaksacja jest rozluźnieniem wewnętrznego napięcia, w wyniku którego zmniejszają się nasze negatywne emocje, takie jak lęk, złość, gniew, zawiść itd. Możemy powiedzieć, że w wyniku rozluźnienia emocje transformują się w życzliwość, radość spokój itp. 
Innymi słowy: rozluźnienie wewnętrznych napięć i negatywnych emocji sprzyja rozwojowi dojrzałość emocjonalnej. 



A zatem relaksacja działa na nasze emocje podobnie jak uprawa ziemi oddziałuje na glebę. Podobnie jak w wyniku uprawiania ziemi i troski o nią (np. przekopywanie, nawożenie, płodozmian itd.) jakość gleby stopniowo podnosi się, tak też regularne uprawianie relaksacji wywołuje stopniowo coraz większą dojrzałość emocjonalną. 

Relaksacja jest bowiem zwracaniem większej uwagi na stan naszych emocji, obdarzaniem sfery emocjonalnej większym zainteresowaniem i troską. 


Dzięki relaksacji uwalniamy się od nadmiaru napięć fizycznych (zwłaszcza w mięśniach) oraz emocjonalnych i wprowadzamy na tych płaszczyznach harmonię i równowagę. 


Właściwy stan równowagi w mięśniach to stan, kiedy są one (z jednej strony) sprężyste i gotowe do naturalnego wysiłku, ale (z drugiej strony) nie są one spięte, usztywnione i chronicznie zablokowane. 

Właściwy stan równowagi w naszych emocjach to równowaga pomiędzy procesami pobudzenia (procesami adrenalicznymi - mobilizacja organizmu, gdy czujemy zagrożenie) a hamowania (reakcjami odpoczynku i regeneracji). 
Właściwy stan równowagi w naszych emocjach to stan wewnętrznego komfortu, stan w którym czujemy kontakt z własną emocjonalnością (emocje nie są wypierane), ale jednocześnie emocje nas nie dominują i jest w nich dużo spokoju.

Medytacja natomiast jest stanem równowagi doświadczanej na poziomie naszego umysłu (na płaszczyźnie mentalnej - w naszych myślach) i na poziomie duchowym. 

Jeżeli przez dłuższy czas praktykujemy medytację, to wyraźnie zauważamy, że spokój mentalny i intuicja duchowa są czymś innym, niż zwykłe zadowolenie emocjonalne. Emocje i sfera duchowa nawzajem dopełniają się. 

Jeśli poprzez relaksację odprężymy nasze mięśnie, jak i nasze negatywne, zbyt napięte emocje, to wzrośnie nasza zdolność do doświadczania medytacji. Wtedy zagłębiając się w ten medytacyjny stan niejako pieczętujemy ten nasz wewnętrzny spokój i harmonię na bardzo głębokim poziomie. 

W praktyce zarówno relaksacja, jak i medytacja mają bardzo dużą wartość życiową i terapeutyczną. 

Jeszcze w latach siedemdziesiątych niemieccy psychoterapeuci Schwabisch i Siems zalecali medytację jako bardzo efektywnene narzędzie terapeutyczne. Widzieli w niej proste i skuteczne narzędzie doświadczania pogłębionego spokoju, w którym praktykujący rozluźnia się od głębszych napięć osobowościowych, wywołanych zwłaszcza przeszłymi urazami. 

Posiadamy wiele wypartych negatywnych przeżyć, które choć nie są w tym momencie uświadamiane, bardzo istotnie ograniczają nasz komfort i pełne przeżywanie rzeczywistości. 


Wielu terapeutów zwraca często uwagę na doświadczany przez dziecko wstrząs wywołany porodem - gwałtowną zmianą swojego otoczenia. Potem, w dalszym życiu, gromadzi się jeszcze wiele innych urazów - np. doznania odtrącenia, zawodu, upokorzenia, doznania leku i niespełnionych pragnień. 

Uważna obserwacja głębszych poziomów naszej psychiki i akceptacja podświadomości, jakie mają miejsce w medytacji, sprzyjają uwolnieniu się od tego bagażu.       

Spójrzmy zatem bliżej na te dwa zagadnienia: jaka jest wartość terapeutyczna i życiowa relaksacji i medytacji?

Relaksacja

Relaksację, jak powiedzieliśmy, stosuje się zarówno w celu rozwijania swojego życiowego potencjału (np. by stać się bardziej kreatywnym, by lepiej komunikować się z podświadomością, by rozwijać intuicję, by polepszać swoje relacje z innymi itd.), jak i w celach typowo terapeutycznych (np. by złagodzić objawy nerwicy, by łatwiej zasypiać, by uwolnić się od szeregu dolegliwości psychosomatycznych (typu nerwicowe bóle serca, zaburzenia rytmu oddychania, wrzody i niestrawność na tle nerwicowym itd.). 

Jednocześnie relaksacja może być bardzo użyteczną techniką wstępną do bardziej zaawansowanych stanów medytacyjnych. 


Dlaczego konkretnie relaksacja ma tak dużą wartość terapeutyczną? 
Relaksacja pracuje z konkretnymi naszymi nawykami. Gdy nap. jakaś sytuacje stresuje, gdy czujemy się zdenerwowani, wystraszeni (ogólnie: gdy jesteśmy wytrąceni z równowagi), to nasze mięśnie motoryczne spinają się. 
Napinają się zarówno na poziomie świadomym, jak i na poziomie podświadomym, co uświadamiamy sobie dopiero po wykonaniu relaksacji. 

Podczas innych form psychoterapii (np. w procesie psychoanalizy, czy w terapii behawioralnej) nie pracujemy bezpośrednio z tymi napięciami mięśni. Relaksacja natomiast zajmuje się tą sferą bezpośrednio, dzięki czemu z czasem uwalniamy się od nawyku spinania się w każdej trudnej sytuacji życiowej. 

Uświadamiamy sobie, że takie spinanie się nic nam nie daje, a jedynie obniża nasze możliwości twórcze, a często także adaptacyjne (zdolności przystosowania się do warunków). 


Ucząc się relaksacji mięśni przełamujemy ten nawyk życia w strachu i neurotycznym napięciu. Ma to ogromna wartość życiową. Wiele naszych zdolności twórczych zablokowanych jest m.in. pod wpływem lęku przed otoczeniem. Dzięki treningowi relaksacji obniżamy poziom lęku. Wpływa to nie tylko na lepsze funkcjonowanie, ale także polepsza jakość relacji z innymi.

Życie z obniżonym poziomem leku jest bardziej ludzkie. Nasza możliwość godnego i kreatywnego życia nie jest zależna jedynie od zmieniających się warunków zewnętrznych. W jeszcze większym stopniu zależy ona od nas samych. 
Właśnie relaksacja może być tą przełomową umiejętnością czyniącą nasze życie bardziej ludzkim, godnym i kreatywnym. 

Rozwijając i poszerzając poziom naszej energii (relaksacja pozwala nam dotrzeć do nowych, podświadomych zasobów energii) jesteśmy w stanie przetrwać nawet w najbardziej trudnych warunkach. 


Inną - wspomnianą już - zaletą relaksacji jest polepszanie (w wyniku jej treningu) naszych relacji z innymi. Napięcie wewnętrzne powoduje nawykowe i bardziej mechaniczne zachowywanie się w relacjach interpersonalnych. 
Relaksacji uwalnia nas od tego schematyzmu i nawykowych reakcji. Emocje uwolnione od spięcia i powielanych schematów opartych na urazach, nabierają większego intensywnego odcienia życzliwości i radości.  

Relaksacja ma zasadniczo dwa swoje główne aspekty: 

rozluźnienie napięć w mięśniach oraz 
rozluźnienie napięć psychicznych (napięć emocjonalnych). 

Pierwszy etap osiąga się najczęściej poprzez wywoływanie odczucia ciężaru w mięśniach. Pogłębieniem tego stanu jest odczuwanie ciepła w różnych partiach ciała. 
Czujemy np. poczucie ciężaru i ciepło w naszych kończynach. Dzięki temu mięśnie odprężają się na jeszcze głębszym poziomie - następuje rozluźnienie i udrożnienie naczyń włosowatych. 
Technika taka odświeża nas podobnie, podobnie jak śniegi i lody topniejące na wiosnę wróżą nadejście rozkwitu życia.

Rozluźnienie psychiczne osiąga się m.in. za pomocą obserwacji oddechu, jak i za pomocą zatopienia się w kojącej wizualizacji. Kiedy wyobrażasz sobie np., że leżysz na plaży i otulają cię ciepłe promienie słońca, to w twojej psychice powstaje głębokie poczucie bezpieczeństwa i odprężenia. 


Można by tu zapytać się, czy dajmy na to faktyczne położenie się na plaży również działa relaksująco i czym to się różni od wizualizacji. Oczywiście - położenie się na plaży również działa relaksująco. Wyobrażanie sobie jednak kojącej scenerii zawiera w sobie element uświadomienia sobie tego, co dzieje się w naszym umyśle, poprzez co rozwija naszą samoświadomość. Zdawanie sobie sprawy z zawartości naszego umysłu rozwija wewnętrzną odpowiedzialność. 

Gdy przecież doświadczamy napięcia, lęków i innych negatywnych emocji , to doświadczamy ich w naszym umyśle. Jeśli kontrolujemy nasze myśli, gdy nie wytwarzamy w nich negatywnych obrazów, to znikają podstawy do negatywnych emocji.
 

Medytacja

W zasadzie większość terapeutycznych zalet relaksacji można by przypisać także medytacji. Mówi się np. o takich jej walorach terapeutycznych jak rozwinięcie zdolności akceptacji siebie i innych osób, pogłębienie samopoznania, dotarcie do wielu ukrytych obrazów i uwolnienie się od ich negatywnego determinizmu. 

Medytacja rozwija wewnętrzne osadzenie i wiarę we własne możliwości. 

Różnica między terapeutycznym oddziaływaniem medytacji i relaksacji polega na tym, ze relaksacja więcej uwagi poświęca zakłóceniom sfery cielesno-emocjonalnej, a medytacja płaszczyźnie umysłowo-duchowej. 
Oba te aspekty (konkretny-ziemski i abstrakcyjny-duchowy) są potrzebne zarówno dla naszego komfortu i poczucia pełni, jak i dla  naszego codziennego funkcjonowania. Warto zatem wprowadzać harmonię na obu tych poziomach. 

Oto najczęściej przytaczane wartości życiowe terapeutyczne, które wprowadza do naszego życia medytacja:

Więcej na temat technik relaksacyjnych: Metoda Jacobsona, Relaksacja oddechowa

Rafał Seremet