Inteligencja emocjonalna a sukces w życiu

Inteligencja emocjonalna to umiejętność radzenia sobie z własnymi emocjami i zdolność rozumienia innych ludzi. Ma ona decydujące znaczenie w kwestii tworzenia dobrych relacji ze swoim otoczeniem i poczucia spełniania się w życiu. Ponieważ decyduje o umiejętności realizacji wyznaczonych sobie celów jeszcze bardziej niż iloraz inteligencji IQ - inteligencja emocjonalna jest szczególnie ważnym czynnikiem decydującym o sukcesie. Niezależnie czy mamy na uwadze sukces w rozwoju duchowym, w życiu rodzinnym czy karierze zawodowej. Światowej sławy liderem w tematyce inteligencji emocjonalnej jest Daniel Goleman.   

Daniel Goleman jest pracownikiem naukowym Harwardu. Prowadził przez wiele lat badania praktyczne, które ostatecznie zakwestionowały zasadność traktowania ilorazu inteligencji jako głównego czynnika wpływającego na sukces jednostki. Swoją teorię Goleman opisał m.in. w książce "Inteligencja emocjonalna". Przełom, którego dokonał Goleman bierze się stąd, iż do tej pory iloraz inteligencji IQ otaczany był wielkim kultem. Tymczasem badania tysięcy przypadków ludzkich (losy absolwentów renomowanych uczelni w powiązaniu z posiadanym przez nich ilorazem inteligencji IQ) wykazały, że wybitny iloraz inteligencji nie przekłada się na życiowy sukces.

Dlaczego tak jest? Tak na prawdę jest ot bardzo proste - o sukcesie bardziej decydują cechy osobowości, takie jak np. inicjatywa i umiejętność współdziałania, zdolność przystosowania się, czy dar przekonywania. 
W praktyce wygląda to tak, że nasze emocje decydują o tym, jaki pożytek zrobimy ze swojego intelektu. Dlatego ważniejszym czynnikiem w osiąganiu sukcesu jest inteligencja emocjonalna, a nie iloraz inteligencji IQ.

Ważne jest zatem to, jaką inteligencję wykazujemy się w swoim życiu emocjonalnym. Badania Golemana wykazały, że często osoby z wysokim ilorazem często kiepsko dawały sobie radę w pracy, a te z miernym - pracowały bardzo dobrze. Często ludzie o wybitnej inteligencji postępują irracjonalnie, wręcz bardzo głupio. Wynika to m.in. z faktu, że nie radzą sobie ze swoimi emocjami. To najróżniejszego rodzaju irytacje, zdenerwowania, tzw. "niepanowanie nad nerwami" (czyli niepanowanie nad emocjami - niski poziom dojrzałości emocjonalnej) powodują, że ludzie bardzo inteligentni zarówno nie potrafią umiejętnie zarządzać zespołem ludzkim, jak i nie są w stanie umiejętnie i mądrze kierować swoim życiem osobistym.

Osoby o dużej intuicji i doświadczeniu pragmatycznym w zasadzie już od dawna świadome były tego zagadnienia. Zbliżone twierdzenia można nawet było znaleźć u poszczególnych myślicieli. Goleman natomiast jest dodatkowo osobą o dużej intuicji praktycznej, dzięki swoim zainteresowaniom medytacją i bezpośredniemu poznawaniu funkcjonowania wnętrza człowieka. Jednak jego naukowy wkład do psychologii polega zwłaszcza na tym, że zabrał skrupulatnie przez 25 lat dane naukowe naświetlające całą sprawę z niezwykłą precyzją. Jego badanie jednoznacznie i bardzo precyzyjnie wskazują w jakim stopniu sukces zależy od inteligencji emocjonalnej. 

Inteligencja emocjonalna jest bardzo bliska pojęciu dojrzałości życiowej. Możemy się jej uczyć i rozwijać ją przez całe życie. Daniel Goleman zwraca uwagę na podstawowe nieporozumienia, które powstają w związku z inteligencją emocjonalną:

• inteligencja emocjonalna nie oznacza po prostu "bycia miłym". W kluczowych momentach może ona wymagać nie tyle "bycia miłym", ile - na przykład - jednoznacznego i bezpośredniego przedstawienia komuś niewygodnej, ale mającej dalekosiężne skutki prawdy, której ten ktoś unika jak ognia (asertywność)

• nie polega ona na pozbyciu się kontroli nad uczuciami, na spuszczeniu ich z wodzy. Oznacza ona raczej takie kierowanie nimi, by były wyrażane odpowiednio i skutecznie

• nie jest prawdą, że kobiety mają wyższą inteligencję emocjonalną niż mężczyźni. Niektórzy z nich odznaczają się taką samą empatią jak najbardziej wrażliwe na kłopoty i cierpienia innych osób kobiety, natomiast niektóre kobiety potrafią przeciwstawić się stresowi z taką samą niezłomnością jak najbardziej odporni emocjonalnie mężczyźni

• poziom inteligencji emocjonalnej - w odróżnieniu od ilorazu inteligencji - nie jest ukształtowany genetycznie ani nie kształtuje się we wczesnym dzieciństwie

Oczywiście badania Golemana mają bardzo duże konsekwencje praktyczne. Po pierwsze mogą pokazywać prywatnie poszczególnym osobom, na co powinni zwrócić uwagę. Uświadamiają pewną drogę do osiągania harmonijnego i dojrzałego funkcjonowania w życiu.
Po drugie mają ogromne zastosowanie w sferze zawodowej. Wiele firm zajmujących się naborem odpowiednich pracowników na poszczególne stanowiska mogło w praktyczny sposób skorzystać z badań i wniosków Golemana. Tak np. zaniechano w wielu przypadkach skupiania się na stopniach uzyskanych na uniwersytecie, czy tez na wysokości ilorazu IQ. W miejsce tego opracowano szereg badań (np. w formie testów) psychologicznych badających dojrzałość emocjonalną i zdolność do pracy w zespole. 
Kierunek ten odpowiada oczekiwaniom pracodawców, którzy także narzekają na brak umiejętności społecznych u nowo przyjętych pracowników, czy nieumiejętność przyjmowania krytycznych uwag.  

Jakie jest zatem znaczenie wykształcenia w realizacji wyznaczonych sobie celów i karierze. Czy bardziej decyduje o tym formalne wykształcenie, czy iloraz inteligencji IQ czy też właśnie dojrzałość emocjonalna.

Coraz częściej, na podstawie badań polegających na statystycznej  obserwacji rzeczywistych przypadków, zwraca się uwagę, że formalne wykształcenie może być co najwyżej umiejętnością progową. W wielu przypadkach może być ono niezbędne, jednak nie jest wystarczające. Warto zainwestować z zdobycie formalnego wykształcenia i formalnych uprawnień, jednak nie powinno nam to zaciemnić potrzeby osobistego rozwoju, który sprawi,  że jako jednostka staniemy się bardziej dojrzali i świadomi. 

Interesującym zjawiskiem na Zachodzie (podczas rekrutacji nowych pracowników) jest to, że agencje werbujące na zlecenie wielkich firm spośród absolwentów renomowanych uczelni w ogóle nie biorą pod uwagę stopnia na otrzymanym dyplomie ukończenia uczelni ani wysokości ilorazu inteligencji. Zamiast tego poddają one kandydatów specjalnie opracowanym przez siebie testom mającym wychwycić ich emocjonalne zdolności. Zwraca się uwagę w tych środowiskach, że o sukcesie decyduje zarówno inteligencja emocjonalna, jak i wyuczenie się dodatkowych niezbędnych umiejętności - np. zdolności do motywowaniu ludzi w zespole, czy tworzenia odpowiedniego kontaktu z klientami itp.

Jakie predyspozycje psychologiczne należy mieć, aby być inteligentnym emocjonalnie?

Oto pięć istotnych cech, które wymienia Daniel Goleman w związku z inteligencją emocjonalną:

• samoświadomość - wiedza o swoich stanach wewnętrznych, preferencjach, możliwościach i ocenach intuicyjnych, czyli świadomość emocjonalna, poprawna samoocena, wiara w siebie, tj. silne poczucie własnej wartości i świadomość swoich możliwości i umiejętności;

• samoregulacja - panowanie nad swoimi stanami wewnętrznymi, impulsami i możliwościami czyli samokontrola, utrzymywanie norm uczciwości i prawości, sumienność, elastyczność w dostosowywaniu się do zmian, innowacyjność;

• motywacja - skłonności emocjonalne, które prowadzą do nowych celów lub ułatwiają ich osiągnięcie, czyli dążenie do osiągnięć, zaangażowanie, inicjatywa, optymizm;

• empatia - uświadamianie sobie uczuć, potrzeb i niepokojów innych osób, czyli rozumienie innych, doskonalenie innych, nastawienie usługowe, świadomość polityczna, tj. rozpoznawanie emocjonalnych prądów grupy i stosunków wśród przedstawicieli władzy;

• umiejętności społeczne - umiejętność wzbudzania u innych pożądanych reakcji, czyli wpływanie na innych, porozumienie, łagodzenie konfliktów, przewodzenie, tworzenie więzi, współpraca i współdziałanie, umiejętności zespołowe.

Na drugim biegunie inteligencji emocjonalnej znajduje się analfabetyzm emocjonalny, powodujący nasilenie się stanów agresji i przemocy. Może on owocować zwiększaniem się ilości samobójstw, gwałtów i morderstw, lub też przy mniejszym natężeniu - zmniejszeniem się poziomu satysfakcji życiowej i umiejętności tworzenia dobrych relacji z innymi ludźmi.

Bardzo istotne jest zatem kształcenie emocji. Pomocne i wręcz niezbędne wydaje się być kształcenie dzieci w w dziedzinie swoich uczuć i uczuć innych ludzi. Także ludzie dorośli powinni uświadomić sobie, że poprzez rozwijanie samoświadomości i poziomu dojrzałości życiowej ich inteligencja emocjonalna i jakość życia może bardzo istotnie się zwiększyć. Zwiększanie poziomu inteligencji emocjonalnej wpływa zarówno na ogólne podniesienie jakości naszego życia psychicznego, jak i zwiększa naszą zdolność do radzenia sobie z sytuacjami trudnymi. W efekcie tego znacznie łatwiej osiągniemy sukces czy to na polu duchowym, rodzinnym, czy kariery zawodowej.