Na transformację energii seksualnej można spojrzeć dwojako - jako proces ewolucyjny - wstępowania energii od poziomów najbardziej grubych (materialnych) do coraz bardziej subtelnych, 
lub też jako na proces inwolucyjny - schodzenia energii duchowej najpierw do wymiarów subtelnych, potem coraz mniej subtelnych i w końcu do poziomu materialnego.

W pierwszym przypadku mamy ruch ku górze od ziemi i ciała, w drugim przypadku ruch ku dołowi - od ducha i nieba ku ziemi.

Oba ujęcia dostarczają bardzo użytecznych narzędzi transformacji energii seksualnej. Metody te nawzajem dopełniają się i można powiedzieć, że w technikach alchemii seksualnej (transformacji energii seksualne w wyższą jakość) zazwyczaj mamy do czynienie z jednoczesnym ruchem ku górze i ku dołowi.

W obu przypadkach istotne jest otwarcie czakry serca (ośrodka serca, zdolności miłości), co powoduje, ze odkrywamy równowagę pomiędzy materialnym i duchowym wymiarem życia,
odczuwamy jednoczesny ruch świadomości duchowej schodzącej aż do poziomu ciała i komórek, jak i energii biologicznej i witalnej, transformującej się do poziomu miłości a następnie czystego ducha.

Przykładem praktyki transformacji energii seksualnej opartej bardziej na ruchu zstępującym (inwolucyjnym w dół), jest postępowanie stosowane w ścieżkach pracujących z zasadą świadomości, np. w Dzogczen. 
Chodzi o to, aby doświadczając różnych szczegółów związanych z aktywnością seksualną, jednocześnie postrzegać i być świadomym przestrzeni, 
w której wydarzają się te wszystkie szczegóły.

Konkretnie - podczas aktywności seksualnej doświadczamy szereg poruszeń umysłu - doświadczamy tzw. namiętności. Doświadczamy różnych odczuć energii seksualnej, odczuć emocjonalnych, wrażeń cielesnych, czy wreszcie wzruszeń uczuciowych.
Metoda polega na tym, by cały czas być świadomym przestrzeni, której wydarzają się te wszystkie szczegóły.
Jeżeli spojrzelibyśmy na szybującego po niebie ptaka, to możemy skupić się w ten sposób, iż widzimy jedynie lecącego ptaka, a nie zauważamy już nieba, po którym on szybuje.
Możemy jednak być skupieni na lecącym ptaku, a jednocześnie być w tym skupieniu nieco rozluźnionym i dzięki temu jednocześnie zauważać lecącego ptaka (występujący tutaj ruch), jak i niebo, przestrzeń, w której on się porusza (niebo, przestrzeń reprezentują bezruch). 

Podobnie postępuje się w tej metodzie podczas aktywności seksualnej. Praktykujący cały czas zachowuje przytomność, stan czujnej medytacji, jednak nie hamuje i nie blokuje on niższych poziomów (emocjonalnych, cielesnych).
Stan medytacji jest kontaktem z wymiarem pierwotnego ducha. Jednak jednocześnie pozwala się aby ta duchowa świadomość schodziła do kolejnych coraz bardziej materialnych poziomów.

Dzięki temu praktykujący rozwija się wewnętrznie, ponieważ uczy się on utrzymywania świadomości duchowej (stanu medytacji) podczas wszelkich poruszeń duchowych, a jednocześnie zachowując tą przytomność i postrzeganie pierwotnej duchowej przestrzeni podczas całego aktu seksualnego, rozwija się on na wielu pośrednich poziomach - w tej wędrówce najwyższej świadomości do materii ujawniają się światy pośrednie - boskie subtelne doznania, szamańskie doznania mocy, czy wreszcie sfera kontaktu interpersonalnego ze swoim partnerem.
Praktykujący bardziej oswaja sobie te rzeczywistości, dzięki temu jest bardziej zintegrowany i spójny wewnętrznie.